تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون




 
ساده ترین تعریفی که می توان بیان نمود این است که، باد به حرکت جریان هوا، یا به طور کلی تر به حرکت جریان گاز در اتمسفر از یک مکان به مکان دیگر گفته می‌شود. این تنها یک تعریف اولیه است. موارد بسیار بیشتری در خصوص این پدیده طبیعی وجود دارد؛ شکل گیری باد نیز یکی از همین موارد است.
در واقع، انواع مختلف باد بر اساس عوامل متعددی طبقه بندی می شوند. از آن جایی که تعریف باد حرکت عمده هوا بر روی زمین است، همین تعریف در فضا یعنی حرکت گازها و ذرات دفع شده از طرف خورشید به فضا، باد خورشیدی و فرار گازهای اتمسفری از سیارات به فضای بیرونی، بادهای سیاره ای نامیده می شوند.
بررسی این پدیده طبیعی برای کسب حقایق ساده نظیر این که باد چگونه ایجاد می شود و یا این که الگوهای باد در مناطق مختلف چگونه است، می تواند به نوبه خود سر گرم کننده باشد. از همه مهم تر این است که شما لازم نیست در این زمینه پایه علمی قوی داشته باشید. دانستن اصول ابتدایی جغرافیا کفایت می کند.

چه چیزی باعث وزیدن باد بر روی زمین می شود؟

در حقیقت، باد در اثر حرکت هوا از یک منطقه پر فشار به یک منطقه کم فشار تشکیل می شود. مهم ترین عامل در تشکیل باد، فشار اتمسفر است. تفاوت در فشار اتمسفر منجر به تشکیل مناطق پر فشار و کم فشار در این سیاره می گردد. کسب این اطلاعات با توجه به اهمیت آنها در پیش بینی آب و هوا بسیار سودمند است. هنگامی که مناطق تحت فشار شکل می گیرند، هوا از منطقه با فشار بیشتر به منطقه با فشار کم شروع به حرکت می کند. بادها عموماً براساس درجه قدرتشان به انواع مختلفی - از یک نسیم ساده تا یک طوفان ویرانگر - طبقه بندی می شوند.
( باد یک کمیت برداری، دارای دو مشخصه‌ی سمت و سرعت است. سمت و سرعت یا از طریق مشاهده و یا با استفاده از ابزارهای ویژه اندازه گیری می‌شوند).

الگوهای باد

دو عاملی که نقش حیاتی در تعیین الگوی باد جهانی ایفا می کنند، عبارت از چرخش و اختلاف درجه حرارت در این سیاره است. بادی که از یک منطقه با فشار بیشتر به یک منطقه با فشار کمتر حرکت می کند، به علت چرخش زمین منحرف می-شود. این انحراف نیروی کوریولیس نام دارد، که باد را در سمت راست در نیم کره شمالی و در سمت چپ در نیم کره جنوبی منحرف می کند. (نیروی کوریولیس یا اثر کوریولیس یک شبه نیرو است که باعث انحراف اجسام در حال حرکت به بیرون از راستای خط راست، از دید یک ناظر درون یک دستگاه چرخان است. تأثیرات این نیرو را می‌توان به وضوح در تعیین جهت جریانات جبهه‌های آب و هوایی سیارات دید. این اثر توسط گاسپار گوستاو کوریولیس مهندس و ریاضی دان فرانسوی در قرن ۱۹ میلادی کشف شد). عامل دوم، این گونه بیان می شود که تابش نور خورشید دریافتی یک سان نیست. مناطق استوایی از نور مستقیم خورشید بیشتری برخوردارند، در حالی که شرایط به سمت قطب دقیقاً بر عکس است. این موارد ناشی از تفاوت ها در گردش جوی هوا و اثرات الگوی باد جهانی می باشند.

دیگر عوامل مؤثر بر باد

عامل دیگری نیز وجود دارد که بر سرعت باد اثر گذار است. این عامل یکی از تعیین کننده ترین عوامل در تعیین انواع مختلف باد است. این عامل گرادیان فشار اتمسفری است که از فاصله بین یک منطقه پر فشار و یک منطقه کم فشار تعیین می شود. هر چه گرادیان فشار کمتر باشد، باد شکل گرفته قوی تر است. به طور مشابه، سرعت وزش باد در ارتفاع بالا همیشه سریع تر از بادی است که در نزدیکی سطح زمین می وزد. دلیل آن این است که باد در حال حرکت در نزدیکی سطح زمین با برخورد به تشکیلات مختلف ساخته شده به دست انسان و عوامل طبیعی زمین دچار اصطکاک می شود. به همین خاطر است که سرعت باد در اقیانوس سریع تر از سطح زمین است.
با توجه به استفاده های متعددی که در دوران باستان از باد شده است، این پدیده همواره برای انسان پر کار برد بوده است. تمدن های پیشین از این نیرو در طبیعت برای تسهیل حمل و نقل استفاده می کردند، در حالی که امروزه باد برای تولید برق مورد استفاده قرار گرفته می شود. در واقع، انرژی باد، به عبارت دیگر، انرژی ایجاد شده از طریق بهره برداری از باد، به عنوان یکی از منابع انرژی دوست دار محیط زیست و به عنوان یکی از بهترین جای گزین ها برای سوخت های فسیلی شناخته شده است.